จาก Doctor Strange ถึง Loki ซีซั่น 2 >>เจาะลึกการข้ามเวลาทั้ง 3 แบบหลัก ของ MCU

จุดเริ่มต้นของบทความ คือหลังเสพซีรีส์ Runaways จบ, ก็อารมณ์ค้าง จนลองสืบค้นว่า บอร์ดตปท.คิดเห็นอย่างไร กับมันบ้าง แล้วสะดุดตาเพราะ บทวินิจฉั...

จุดเริ่มต้นของบทความ คือหลังเสพซีรีส์ Runaways จบ, ก็อารมณ์ค้าง จนลองสืบค้นว่า บอร์ดตปท.คิดเห็นอย่างไร กับมันบ้าง

แล้วสะดุดตาเพราะ บทวินิจฉัยเก่าเก็บ (ราว 4 ปีก่อน) ของผู้ใช้ reddit ที่มีนามแฝงว่า blackbutterfree

เขาชี้ให้เห็นว่า แม้ละครโทรภาพของ MCU (ยุคก่อน Disney+) นั้น, ใช้รูปแบบการข้ามเวลา ที่ไม่เหมือน Avengers: Endgame

แต่มันไม่เคย ขัดแย้งต่อ, องค์ประกอบอันผู้สร้าง เคยปูทางไว้ตั้งแต่ สมัยเรื่องนี้ถูกกล่าวถึงครั้งแรก (ใน Doctor Strange 1)

เพื่อท้าพิสูจน์ และลดความเสียดาย, จากการยอมก้มหัว ให้ช่องสตรีมมิ่งที่ขึ้นราคา

จึงพยายามไล่ดู ซีรีส์ยาวอีกเรื่อง ที่บทวินิจฉัยพาดพิงถึง (Agents of S.H.I.E.L.D.) ให้หมด, โดยหวังว่าจะทัน ก่อน Loki ซีซั่น 2 ฉาย

ลงท้ายผม ทำไม่สำเร็จ, แต่หลังเสร็จธุระกะ AoS เพียงนิดเดียว ก่อนได้ดู Loki S2 ตอนสุดท้าย

ก็รู้สึกว่าดีแล้วละที่ ดันผิดแผน, เนื่องจากตัวซีรีส์ เทพจอมเจ้าเล่ห์เอง 

มีเหตุการณ์หลายอย่าง ซึ่งควรจับมาตีแผ่, และเล่ารวม เป็นบทความเดียวกันอยู่

บทความนี้จึงจะแบ่งออก เป็น 2 ส่วน, ครึ่งแรกคือฉบับแปล (และปรับปรุง) จากของต้นทาง (reddit)

ครึ่งหลังคือการจัดระเบียบ ทฤษฎีเวลา ใน Loki ทั้ง 2 ซีซั่น

ที่ผมทำขึ้นเอง หลังเสพละคร, โดยลำเอียง เข้าข้างแนวคิด ของคุณ blackbutterfree เขา

ครึ่งแรก (สปอยล์ AoS, Endgame, Runaways, Doctor Strange)

คอนเทนท์มาร์เวล มีการข้ามเวลาทั่วไปอยู่ 3 แบบ (และสามารถพบได้ ตามสื่อบันเทิงอื่น):

อันได้แก่ ลิขิตฟ้า (destined time travel), จักรวาลทางเลือก (altered time travel) และสายธาร (fluid time travel)

ทั้งหมดเป็นคำที่ (ทั้งต้นทาง & ผู้แปล) เลือกเอง, อาจมีชื่อเรียกทางการ แต่ไม่รู้อ้ะ เอาตามนี้เถอะ

[1] ลิขิตฟ้า: ที่จะว่าไปมันคือ วังวนเวลา (Time loop) หรือไทม์ลูปขนาดใหญ่

อันมีจุด (A) กับจุด (B) ที่เหมือนหัวกะหาง ของออโรโบรอส (รูปวงกลมงูกินหาง)

และมีปมขบไม่แตก จำแนกไม่ออกว่า "ไก่กับไข่ อะไรเกิดก่อนกัน ?"

ลูปแรกจะรู้สึกว่า A มาก่อน B, แต่พอพินิจลูป 2-3 รอบ จะชักมึนว่า ผลหรือเหตุ (B หรือ A) มาก่อนฟะ

อีกทั้งต่อให้ คุณกระโดดสู่อนาคต หรือย้อนสู่อดีต

ก็มิต้องกลัวว่า, การเปลี่ยนแปลงเล็กน้อย จะก่อความเสียหายรุนแรง เหมือนทฤษฎีผีเสื้อขยับปีก (butterfly effect)

อย่างไรก็ตาม นั่นแปลว่า, หากอยากเลี่ยง ลิขิตฟ้า สุดเลวร้าย

ความยากในการเบี่ยงชะตา, ไม่ใช่แค่ระดับ ทำบุญสะเดาะเคราะห์ หรือลองอะไรมั่ว ๆ แล้วสัมฤทธิ์ผลแน่

เช่นที่ AoS ซีซั่น 5 [จุด A] ทีมชีลด์ตัวเอก, โดนส่งไปอนาคต (ค.ศ. 2091) พบว่าโลกแตก (ตามตัวอักษร)

ระหว่างติดแหงกแถวโน้น ฟิตซ์ & ซิมมอนส์ (อัจฉริยะประจำทีม 2 คน) ดิ้นรนหาทางย้อนสู่อดีต

ก่อนตระหนักว่าเครื่องจักร สำหรับเดินทางกลับนี่, พวกเขาเป็นผู้สร้าง

ซึ่งที่หลังจากนี้ จะสร้างมันเป็นเนี่ย, เพราะดันเห็นเครื่องจักร ฉบับผลิตสมบูรณ์แล้ว (ในอนาคต) นั่นแหละ

เมื่อคืนสู่เหย้า (อดีต) ทีมชีลด์ต้องหยุด ยอดมนุษย์ปริศนา (ไม่รู้ว่าไผ) ที่เป็นผู้ทำลายโลก

ถ้าหยุดไม่ทัน โลกจะแหลก แล้วกลายเป็นจุดตั้งต้น ของลูปใหม่ [จุด B]

เพราะเหตุผลที่พวกเขาต้อง ข้ามเวลาสู่อนาคต, และปูทางสู่การกลับอดีต ไม่มีหมดไป

ต้องเวียนซ้ำ ทำวัฏจักรนี้เรื่อยไป, ไร้ทางออก

[2] จักรวาลทางเลือก: การข้ามเวลาแบบ Endgame คือหลักการที่คอมมิค ใช้กลาดเกลื่อน

เมื่อเปลี่ยนอดีต/อนาคต จะเกิดไทม์ไลน์/เส้นเวลาใหม่ (จักรวาลใหม่) 

สิ่งที่เกิดในจักรวาลทางเลือก จะไม่ส่งผลกระทบ ต่ออีกจักรวาล (โดยตรง), ไม่ว่าทั้ง 2 จักรวาล เหตุการณ์ต่างปานไหน

เช่นการที่ กองทัพของธานอส (ที่ข้ามเวลา มาจากอดีต) โดนไอร์ออนแมนดีดนิ้ว (ขอพร) ลบทิ้ง

ก็มิใช่ทำให้ เหตุการณ์ใน Infinity War ไม่เคยเกิด, สำหรับเอิร์ธ-616 (เส้นเวลาหลัก/ศักดิ์สิทธิ์ของ MCU)

[3] สายธารเวลา: การข้ามเวลาพื้นฐาน ที่ปกติเราน่าจะนึกถึง เป็นอย่างแรก

คือเวลาเสมือน สายธาร 1 เส้น, เหตุทำให้เกิดผล เหมือนสายน้ำที่ ไม่ไหลย้อนกลับ

แค่ย้อนอดีต เปลี่ยนเหตุการณ์ แล้วอนาคตย่อมแตกต่าง

หรือมุ่งสู่อนาคต เรียนรู้ว่าต้อง เปลี่ยนอดีต (อย่างถูกต้อง) ยังไง, แล้วย้อนกลับไปทำซะ

จัดว่าคือการข้ามเวลา "ของแท้" แต่หายาก สำหรับคอมมิค

Runaways ซีซั่น 3 ช่วงท้าย, แก๊งตัวเอกรายนึง โดนตัวร้ายฆ่าตาย

นายอัจฉริยะ (เชส สไตน์) จึงหมกมุ่นกับการ ผลิตไทม์แมชชีน

เขาทำได้แถวปี 2028, แล้วย้อนไปช่วยเป้าหมาย ณ ค.ศ. 2018

แม้ทราบดีว่า หากภารกิจบรรลุ, ตัวเองคนที่สร้างไทม์แมชชีน จะเลือนหาย ถูกลบทิ้งไปจากประวัติศาสตร์

ประเด็นสำคัญอย่างยิ่งคือ ไม่มีฮีโร่กลุ่มใดเลย ที่ใช้วิธีข้ามเวลา แบบเดียวกัน

AoS ซีซั่น 5 ใช้เสาหินเอเลี่ยน (โมโนลิธสีขาว) อันผลิตโดยไอเซล, เทวีของชาวมายา ปีศาจดึกดำบรรพ์ จากมิติอื่น

และเรารู้จาก หนังหมอแปลก, ว่าเนื้อแท้ของเวทมนตร์ คือการควบคุมพลังงานต่างมิติ

ดังนั้นวิธีข้ามเวลาของพวกเขา จึงก่อผลลัพธ์อันอัศจรรย์ เหนือธรรมชาติ

AoS ซีซั่น 7 มีการเก็บเศษหินนั่น มาใช้ซ้ำ

แต่เพราะวิกฤต ไม่ซ้ำเก่า, การจงใจ 'ข้ามเส้นเวลา' คือหนทางสู่ชัยชนะ

มันจึงถูกเชื่อมต่อ กับอุปกรณ์อื่น (จัมป์ไดรฟ์) ที่เดิมทีไว้สำหรับ 

ใช้เดินทาง ข้ามปริภูมิ (หมายถึง ระยะทาง อวกาศ)

อเวนเจอร์สกับรันอะเวย์ส ใช้อุปกรณ์คล้ายนาฬิกาข้อมือ, และจำนวนครั้งที่เดินทางได้ มีจำกัดคือกัน

ทั้งเชส สไตน์ กับโทนี่ สตาร์ค, ต่างอิงทฤษฎี กลศาสตร์ควอนตัม

แต่ของเชสล้ำกว่า เพราะไม่ต้องใส่ ชุดปฏิบัติการเฉพาะกิจ, แถมไม่ทำเส้นเวลา แตกกิ่งสาขา

ทว่าเนื่องจาก ที่มาของอุปกรณ์แตกต่าง, "ไม่ใช่" ความฉลาดโทนี่ ด้อยกว่า

เชสใช้เวลา เกือบ 24 ชม. ตลอดหลายปี, และปรึกษากะเพื่อน ที่อ่านภาษา มนุษย์ต่างดาวออก

เพื่อแกะเอาความรู้ จากคัมภีร์ (the Abstract) ของเอเลี่ยนเผ่าที่ ทรงภูมิแลอายุยืนยาวโคตร ๆ, มาทำไทม์แมชชีน

ขณะที่โทนี่ หยิบอนุภาคพิม (ซึ่งเป็นสิ่งที่มนุษย์ประดิษฐ์) มาศึกษา

และใช้เวลา เพียงไม่นาน ในการค้นพบวิธีเดินทาง สู่ห้วงเวลาอื่น

แม้ไล่เรียง ถึงตรงนี้แล้ว อาจยังมีบางคน บอกปัดอย่างขอไปที

ว่า Runaways กะ AoS นี่ ไม่ใช่เนื้อหาหลัก (Canon) มั้ง

ระบบการข้ามเวลา ของรายการโทรทัศน์ทั้งสอง, เลยไม่ใช่สิ่งที่ควร มองว่าเป็นองค์ประกอบ MCU 

[อย่างไรก็ตาม] หนังหมอแปลก (ภาคแรก) เคยกรุยทาง ให้ละ

ด้วยการบอกไว้ว่า มันมีวิธีข้ามเวลา ใน MCU หลายรูปแบบอยู่

"การแทรกแซง อาจทำมิติเวลาแตกแขนง, เกิดประตูมิติ ที่ไม่เสถียร, พิภพพิสดาร, วังวนเวลา

อาจติดอยู่ใน ห้วงเหตุการณ์เดิม ซ้ำไปซ้ำมา เวียนวนไม่รู้จบ

หรือเราไม่เคย มีตัวตนอยู่ ตั้งแต่ต้น" by พ่อมดชื่อ 'คาร์ล มอร์โด' 

มอร์โดเคย ระบุถึงความเสี่ยง ในการยุ่งกับเวลา ไว้ทุกแบบ 

ทั้งการแตกแขนง (Endgame), ลูป (AoS) และสูญสิ้นตัวตน (Runaways)

ซึ่งจะว่าไป ใน Doctor Strange, หว่อง (อนาคตมหาจอมเวท) ก็ตายแล้วถูกคืนชีพ (แต่ไม่ยัก เกิดไทม์ไลน์ใหม่)

แถมสเตรนจ์ใช้ ลูปเวลา, พิชิตดอร์มามมู อีกต่างหาก

ครึ่งหลัง (สปอยล์ Loki ซีซั่น 1-2)

สำหรับผม, ละครโลกิ 2 ฤดูกาล คือสัญญาณยืนยัน จากทางผู้สร้าง, ว่าบทความครึ่งแรกถูก

แม้ฤดูกาลแรก Loki ทำเพียง, หยิบทฤษฎีข้ามเวลา จาก Endgame มาเล่นต่อ

แล้วถือโอกาส นำเสนอเรื่องพหุภพ (มัลติเวิร์ส) ควบคู่

แต่ฤดูกาลถัดมานี่, มีการข้ามเวลา ทั้งลักษณะลิขิตฟ้า และสายธารด้วย

ความจริงอยาก เข้าเรื่องเลย, แต่เพราะศัพท์แสงและ ความซับซ้อน 

ของสิ่งที่เกี่ยวข้อง กับการข้ามเวลา ของซีรีส์นี้ ทำสับสนง่าย

จึงจะขอทบทวน เรื่องของ, พวกองค์ประกอบดังกล่าว และเล่าถึงเนื้อหาซีซั่น 1-2 คร่าวๆ ก่อน

พื้นฐานของ Loki ฉบับรวบรัด

กาลครั้งหนึ่ง ในอนาคต, มนุษย์ผู้ค้นพบ วิธีข้ามเวลา ประสบความยุ่งเหยิง ระดับมัลติเวิร์ส

เขาเกรงทุกอย่างล่มสลาย จึงนำทุกสิ่งที่หาได้ จากการเดินทางท่องกาลอวกาศ

ไปก่อตั้งทีวีเอ (องค์กรกำกับสาขาเวลา) โดยลักพาตัว เหล่าตัวแปร (คนที่ทำให้ ไทม์ไลน์แตกสาขา) มาลบความจำ

จากนั้นแต่งตั้ง เป็นเจ้าพนักงาน, ประจำอยู่ ณ สถานที่ซึ่ง 'ไร้เวลา'

จนท.ทีวีเอ คอยใช้อุปกรณ์ 'เผา' (เทคโนโลยีสำหรับ ฉีกกระชากคนออก จากทุกเส้นใยกาลเวลา) 

ส่งเหล่าตัวแปรโชคร้าย (กว่า) ไปเป็นอาหาร สัตว์ประหลาดเวลา ที่กลืนกินทุกอย่าง (อไลอ็อธ)

กำจัดเส้นเวลาต่างๆ ที่ไม่ใช่ "เส้นเวลาอันศักดิ์สิทธิ์" โดยแข็งขัน, เพื่อมิให้ เกิดการแตกกิ่งเยอะเกิน

จนสิ่งประดิษฐ์ขนาดใหญ่, ที่เรียกว่า 'เครื่องทอเวลา' อันสร้างขึ้นสำหรับ ปกป้องไทม์ไลน์ศักดิ์สิทธิ์

ระเบิดแรงชนิด พังพินาศ ไปพร้อมกับทีวีเอ และเส้นเวลาสาขาทั้งหมด 

หลังเพิกเฉยต่อจิตเสรี ชีวิตผู้คน และขจัดเส้นเวลา นับไม่ถ้วน, นานแสนนาน

ผู้ค้นพบการข้ามเวลา หรือ 'ชายผู้คงอยู่' เบื่อหน่ายถึงขนาด เลิกรักชีวิต

จึงสร้างสถานการณ์ อันทำให้ตัวแปรโลกิ (ที่พวกเราคุ้นเคยดี) กับซิลวี่ (ตัวแปรโลกิ ที่เป็นหญิง) ได้เผชิญหน้ากะเขา

โดยคาดว่า ชายผู้คงอยู่, กะให้ซิลวี่ เป็นผู้สังหารเขา 

แล้วโลกิของเรา คือตัวเต็งทายาทอสูร (มาคุม ทุกสาขาเวลาแทน)

ชายผู้คงอยู่ แอบแจกพลัง 'เวลาไถล' ให้โลกิ, ก่อนโดนซิลวี่ฆ่า

ซึ่งพอผู้นำตาย (และอะไรหลายอย่าง) ก็พลอยทำให้ทีวีเอ ล้มเลิกนโยบาย ไล่เผาสาขาเวลา

จนเมื่อเครื่องทอ โอเวอร์โหลด ระเบิดวินาศสันตะโร, พังทุกไทม์ไลน์

โลกิจึงยังสามารถ ย้อนเวลา (แม้กระทั่ง ในสถานที่ไร้เวลา) เพื่อปกป้องทุกสิ่ง จากการล่มสลายได้

เครื่องทอเวลา

[1] ลิขิตฟ้า: กลับมาเข้าเรื่อง เหลือแค่ ยกตัวอย่างเหตุการณ์

โลกิพยายาม รักษาเครื่องทอ ไม่ให้พัง

เลยย้อนไปเวียนมา ด้วยเวลาไถล หลายตลบ, ก่อนพบว่า วงจรงูกินหาง 

มันพัวพัน กะการตาย ของชายผู้คงอยู่ [จุด A] และการพินาศของเครื่องทอ [จุด B]

แต่ปรากฏว่า ทั้งการตายของชายผู้คงอยู่ และการระเบิดของเครื่องทอ, คือสิ่งที่ไม่อาจหลีกเลี่ยง (สำหรับเขา) ทั้งคู่

เพราะผู้คงอยู่ตาย เขาจึงต้องมุ่งสู่อนาคต ลองรักษาเครื่องทอทุกทาง

กลับกัน, เพราะเครื่องทอบึ้ม เขาจึงต้องย้อนไปช่วย ผู้คงอยู่ (กลายเป็นปัญหาไก่กับไข่)

สุดท้ายถึงมีแต่ต้อง ไถลซ้ำซาก จนกระทั่งได้รับ 

ทั้งพลังใหม่ และการเตรียมใจ อันเหมาะสม, เพื่อใช้ฝ่าทางตัน ขัดขืนโชคชะตา

[2] จักรวาลทางเลือก: อันนี้คงไม่ต้อง สาธยายหรอกมั้ง, อารมณ์ Endgame นั่นแหละ

และวิธีที่ซีรีส์นี้ เล่นกับมัน ก็เล่าไปแล้ว, แถวหัวข้อ 'พื้นฐานของ Loki ฉบับรวบรัด' 

คือข้ามเวลา เผาจักรวาลคู่ขนาน สังหารตัวแปรทิ้ง กันเป็นว่าเล่น

[3] สายธารา: มีการข้ามเวลาสองหน ที่เข้าข่าย

คือตอนโลกิ เดินไปเจอออโรโบรอส (ชื่อคน) ครั้งแรก แล้วเวลาไถลไปเจอโอบี (ชื่อย่อหมอนั่น) ในอดีต, จนครั้งแรก ดันกลายเป็นครั้งที่ 2

กับตอนโลกิไถล ไปช่วยเหลือตัวเองในอดีต ขณะคับขัน

หากเรามอง เรื่องเหตุผลโน่นนี่ อาจปวดเศียรเวียนเกล้า

(เช่น โลกิรู้ว่าต้อง ช่วยเหลือตัวเอง จังหวะนั้น, 

เพราะประสบการณ์ในอดีต หรือเพราะการกระทำของตัวเขา ในอนาคตกันแน่ ?)

แต่ถ้ามองเฉพาะ 'การข้ามเวลา' ซึ่งเกิดขึ้นจริง, จะตระหนักว่า 

มันมีเพียง รอบเดียวเท่านั้น (คือตอนข้ามไปอดีต แล้วโดดกลับมาที่เดิม)

ไม่ใช่ลูปนรก ต้องข้ามเวลา ลักษณะวิ่งควาย, วนเวียนจนเหนื่อยล้า เพื่อแก้ปัญหา (แบบสายลิขิตฟ้า)

และการเปลี่ยนอดีต ส่งผลต่ออนาคต ชัดเจน, ฉะนั้นจึงไม่ใช่ อะไรแนวๆ จักรวาลทางเลือกด้วย

[ประเด็นสุดท้าย] ที่คิดว่าควรพิมพ์ถึง, คือพลัง 'เวลาไถล' และ 'การหยุดเวลา' ซึ่งโลกิได้มาช่วงซีซั่น 2

ทั้งสองอย่าง จริงๆ น่าจะเป็น ประเภทย่อย, ของพลังแค่ 1 อย่าง คือ 'การควบคุมเวลา' ขั้นสมบูรณ์

ถึงขนาดยุ่งกับเวลา ในเขตไร้เวลาได้, โดยใช้เพียงความคิด 

เพราะพลังมันปักหมุด โดยอิงจาก เวลาที่สัมพัทธ์ กับผู้คน (ไม่ใช่ไทม์ไลน์ หรือสถานที่)

อันจัดว่า โกง_ิบหายวายวอด และเคยเป็นของ ชายผู้คงอยู่

พลังนี้ทะลวงแนวคิด เกี่ยวกับเวลา ของทีวีเอ, และดูเป็นประเภท เสกผลลัพธ์อัศจรรย์ เหมือนเวทมนตร์มากกว่า

ผมจึงตั้งสมมติฐานว่า นี่อารมณ์เดียวกับ "อไลอ็อธ" คือผู้คงอยู่เปล่าสร้าง 

เค้าค้นพบและได้ครอบครองมัน, ผ่านการเดินทาง ข้ามกาลอวกาศ นานไม่รู้กี่ภพชาติ